Hendrik III van Nassau

Grondlegger van de renaissance in Nederland

1483-1538

Na het overlijden van graaf Engelbrecht II van Nassau waren er geen wettige nakomelingen om hem op te volgen. Zijn neef Hendrik van Nassau erfde alle bezittingen en werd zo de nieuwe heer van Breda. Hij is voor de stad van grote betekenis geweest, hoewel zijn werkterrein vaak buiten Breda lag. Zo was hij onder meer drossaard van Brabant, reisde samen met Filips de Schone door Europa, was stadhouder van Holland en Zeeland, was een van de gouverneurs van de jonge Karel V en verbleef vaak als opperkamerheer en raadsman in Spanje aan het hof van keizer Karel V.

De Grote Kerk, gezien op het koor en kooromgang. Dit deel werd tussen 1520 en ±1550 gebouwd op kosten van graaf Hendrik III.

De stad komt tot bloei

Tussen 1510 en 1530 werd de Grote Kerk aan de oostzijde uitgebouwd met de Sacramentskapel, de Prinsenkapel en de kooromgang. De Sacramentskapel aan de zuidzijde van het hoogkoor bevatte een altaar voor het heilig Sacrament van Niervaert. Op kosten van graaf Hendrik III werd in 1520 begonnen aan de bouw van het nieuwe Herenkoor, noordelijk tegen het oude Herenkoor. Reeds in 1526 kon het altaar hier, met daarop het drieluik van meester Jan van Scorel, worden gewijd. Met de bouw van de kooromgang werd begonnen in 1526 en rond het midden van de zestiende eeuw was hij voltooid.

Het Mastbos

Graaf Hendrik III van Nassau introduceerde niet alleen de renaissance in Breda, hij had ook vernieuwende ideeën over de bosbouw. Ten zuiden van Breda liet hij het Mastbos aanleggen. Dit diende als jachtgebied, waar de graaf en zijn gasten konden jagen. Het zette op die manier luister bij aan zijn status. Het Mastbos is voortreffelijk bewaard gebleven.

De ordonnantie van Hendrik III

Als het kalf verdronken is, dempt men de put. Na de alles verwoestende brand van 23 juli 1534 vaardigde graaf Hendrik III van Nassau in 1534 een ordonnantie uit waarbij iedereen verplicht werd zijn huizen te herbouwen in steen, ‘met gemene muren, en daken gedekt met leien of tegelen.’ Er werden gedetailleerde voorschriften gegeven betreffende het bouwen en er werden erfscheiders aangesteld, die als voorlopers kunnen worden beschouwd van het huidige Bouw- en Woningtoezicht.

Het paleis van Hendrik III

Graaf Hendrik III van Nassau had een vooraanstaande positie aan het Bourgondische hof. Hij was direct betrokken bij de kroning van Karel V tot keizer in 1530. Tijdens zijn werk voor de keizer kwam hij in Zuid-Europa in aanraking met de renaissance architectuur en raakte daardoor geïnspireerd. In de jaren dertig van de zestiende eeuw liet Hendrik van Nassau het kasteel van Breda verbouwen tot een toonaangevend renaissancepaleis naar Zuid-Europees voorbeeld. Bij de komst van de Koninklijke Militaire Academie in 1828 werd het paleis vrijwel geheel ontdaan van haar renaissance uiterlijk.